Historia miasta

Dawniej Strzezów – to miasteczko na Pogórzu Strzyżowskim, położone nad rzeką Wisłok, 30 km na południowy zachód od Rzeszowa, liczące dziś ok 8,5 tys. mieszkańców. Legendarne dzieje Strzyżowa sięgają IX wieku, czasów związku plemiennego Wiślan, kiedy to pogański książę wiślicki miał tu zbudować w widłach rzeki Stobnicy i Wisłoka strażnicę zwaną Strzeżno dla obrony wschodnich krańców swych ziem. U schyłku X wieku tereny te weszły w skład piastowskiego państwa polskiego. W XI wieku stały się one własnością rodu Bogoriów z nadania Bolesława Śmiałego za zasługi wojenne. W 1185 roku komes Mikołaj z Bogorii koło Sandomierza przekazał kilka wsi ze swych dóbr (w tym Lublę i Dobrzechów) na uposażenie klasztoru Cystersów w Koprzywnicy. Legat papieski, biskup firmański Filip w 1279 r. w Budzie na Węgrzech potwierdził opatowi klasztoru Cystersów w Koprzywnicy prawo do pobierania dziesięciny między innymi z Dobrzechowa, Lubli, Zaborowa, Czudca i Strzyżowa.

Strzyżów już w XIII w. był trzykrotnie grabiony i palony przez Tatarów (później na początku XVI w.), jak też przez Węgrów, Szwedów i Rosjan w XVII-XVIII w. Pierwsza lokacja miasta miała miejsce między 1373 a 1397 r. (druga w 1480). Strzyżów jest parafią od 1335 r. Już w 1400 r. odnotowano pierwszych żaków ze Strzyżowa na krakowskiej uczelni, a w 1413 r. było ich tam aż 37.

Miasto w XV-XVII w. miało dwa rynki, trzy kościoły, ratusz, łaźnię, szpital dla bezdomnych, trzy młyny, jatki, karczmę, gorzelnię, dwa browary i słodownie, szkołę parafialną, komorę celną, dwa mosty: godowski i gbiski, folusz, blech z maglem, staw rybny, itd. Produkowano tu saletrę, proch, namioty. Teren miejski otaczał ziemny wał obronny (do dziś zachowała się ul. Zawale). Były to czasy świetnego rozwoju miasta, rzemiosła, wytwórczości, hodowli i kontraktów handlowych z ośrodkami miejskimi w Polsce, na Węgrzech i w Słowacji. Działało tu aż 8 różnych cechów rzemieślniczych. Najsłynniejsze były cechy sukienników, kowali i kuśnierzy. Już w XV w. Strzyżów był wymieniony wśród 11-stu miast Podkarpacia – monopolistów w skupie, przerobie i handlu wełną oraz wyrobami sukienniczymi i w kształceniu rzemieślników w tym zawodzie (zachował się unikalny statut cechu sukienników z 1491 r.).

Cysterski Strzyżów staje się znów własnością rycerską od 1373 r. (rycerza Wojtko, Pakosza - jego synów Jana i Mikołaja Strzeżowskich – XV w. później Świerczowskich, Wielopolskich – XVI w., Bączalskich i Bonerów, Szczepieckich i znów Wielopolskich – XVII w., Radziwiłłów – XVIII w., Starzeńskich, Skrzyńskich, Wołkowickich i Konopków – XIX i pocz. XX w.). Właściciele Strzyżowa mieli zwykle kilka folwarków wokół miasta. Patronem miasta jest św. Michał. Herb miasta przedstawia wizerunek świętego trzymającego w lewej ręce wagę w prawej miecz, jego stopa spoczywa na głowie pokonanego smoka. Zachowała się odbitka herbowej pieczęci, pochodząca z poł. XIX w. Kilkadziesiąt lat później św. Michał otrzymał koronę, a Strzyżów został Królewskim Wolnym Miastem.

Strzyżów trawiło w jego historii aż dziewięć pożarów – ostatni w 1895 r. spowodował, że powstało już w większości miasto murowane. Rozwój miasta utrwaliło otwarcie szkoły świeckiej w 1796 r., a wcześniej w 1684 r. zezwolenie królewskie na organizację czterech jarmarków rocznie, wybudowanie w latach 1794-1798 drogi bitej Rzeszów-Strzyżów-Krosno, linii kolejowej Rzeszów-Strzyżów-Jasło w 1890 r. oraz dwukrotne już awansowanie miasta do rangi powiatu (1896-1932, 1954-1975).

Dwukrotnie w historii poszerzano granice administracyjne Strzyżowa – w 1925 roku przyłączono do miasta Przedmieście Żarnowskie i Dobrzechowskie, a w 1984 r. część okolicznych wsi bezpośrednio do niego przylegających. W latach 60-tych i 70-tych powstało w Strzyżowie szereg fabryk, zakładów, szkół i placówek upowszechniania kultury.