Żyznów

Powierzchnia: 1331,4913 ha
Liczba ludności: 822 (stan na dzień 31.12.2023 r.)

Żyznów leży nad rzeką Stobnicą, będącą dopły­wem Wisłoka. Przez całą wieś wzdłuż lewego brzegu rzeki przebiega droga wojewódzka nr 989 Strzyżów–Lutcza. Oto­czony jest od północnego wschodu zalesionymi wzgó­rzami: od zachodu grzbietem Brzeżanka (484 m n.p.m.), od południa wzgórzami Łysa Góra (424 m n.p.m.) i Wi­śnia (385 m n.p.m.). Wieś od wschodu graniczy z Lutczą, od zachodu z Godową, od półno­cy z Jawornikiem, od południa z Bonarówką.

Nazwa Żyznów pochodzi od żyznej, urodzajnej gleby, czego najlepszym dowodem jest ocena lustra­torów królewskich z roku 1536, którzy wydajność gleby oszacowali na 1300 grzywien, podczas gdy sąsiednią, o wie­le większą obszarem Lutczę, ocenili na 600 grzywien.

Na przestrzeni lat wielo­krotnie zmieniali się właści­ciele wsi. Pod koniec XVII w. Żyznów Dolny wraz z Godo­wą stał się własnością Antonie­go Dydyńskiego, który w tym czasie doszedł do znacznego majątku. Żyznów Górny prze­szedł w ręce Józefa Radziwiłła, który poszerzał swój majątek, skupiając wsie w okolicach Strzyżowa (m.in. Gbiska, Tro­pie, Łętownia).

W 1847 r. właścicielem wsi była rodzina Łempickich, której staraniem wzniesiono pałac. Późniejsza właścicielka Żyznowa, Maria Straszewska, córka Hilarego Łempickiego, założyła park położony na północny zachód od pałacu z prostokątnym stawem i okrą­głą wyspą. W 1877 r. dobra przeszły na własność córek Marii: Heleny i Jadwigi Stra­szewskich. Po śmierci Jadwigi, majątek przejęła Helena hra­bina Łosiowa, a po jej śmierci w 1898 r., dobra te otrzymał jej mąż – hrabia Witold Łoś. W 1917 roku sprzedał on żyznowski dwór Bylickim, którzy byli jego właścicielami do 1944 r., kiedy to majątek upaństwowiono.

W skład założenia pała­cowo-parkowego, prócz pałacu, wchodzi budynek administracyjny tzw. Andrze­jówka, dawne stajnie (obecnie budynek gospodarczy) oraz park. Piętrowy pałac został wzniesiony pod koniec XVIII lub na pocz. XIX w. na planie prostokąta w stylu neoklasycystycznym. Fasa­dę frontową stanowi portyk wgłębny wsparty na ośmiu kolumnach. W czasie II wojny świato­wej znajdował się tu szpital wojskowy służący rosyjskim żołnierzom, przywożonym z frontu przebiegającego koło Gogołowa. Natomiast w latach 1945–1948 było tu sanatorium przeciwgruźlicze. Od 1949 r. mieści się w nim Państwowy Dom Dziecka (obecnie podzielony na dwie placówki).

Na północ od budynku roz­ciąga się park krajobrazowy, założony przed 1877 rokiem, wg projektu Marii Straszew­skiej. Zachowały się aleje lipo­wa i kasztanowa, kilka okazów dębów (ok. 150-letnich), sosny kanadyjskie, graby, akacje. Do naszych czasów przetrwał prostokątny staw z wyspą. W miejscu, gdzie była staj­nia, został wybudowany Dom Ludowy.

W miejscowości znajduje się kościół pw. Prze­mienienia Pańskiego i św. Barbary z 1862 r. Decyzję o jego budowie podjęto, gdy okazało się, że kaplica pw. św. Barbary, w której dotychczas odbywały się nabożeństwa, ze względu na zły stan musi być rozebrana. W miejscu kaplicy stoi dziś ceglana kapliczka św. Barbary, przeszklona ostrołukowymi oknami z ko­pią figurki św. Barbary.  Na wschód od kościoła znajduje się dzwonnica z 1929 r., z której dzwony na czas II wojny świato­wej zakopano. Obok świątyni znaj­duje się plebania wy­budowana w 1914 r., której fundatorem był hrabia Witold Łoś.

W Żyznowie jest kilka krzy­ży i kapliczek. Na uwagę zasługuje kapliczka św. Wa­lentego z figurą św. Walentego i św. Barbary w środku z XIX w. oraz kapliczka słupowa przy drodze na cmen­tarz ufundowana w 1863 r. W lesie Wiśnia Góra znajduje się kapliczka z XIX wieku. U pod­stawy kapliczki znajduje się studzienka z wodą źródlaną, która znana była z cudotwór­czej mocy.

Przez wieś przebiega Szlak Architektury Drewnianej oraz szlak rowerowy liczący 22 km. Szlak ten poprowa­dzony jest pętlą ze Strzyżowa przez Brzeżankę, Bonarówkę, Żyznów i Godową z powro­tem do Strzyżowa. Trasa pro­wadzi przez największe partie wzniesień Pogórza Strzyżow­sko-Dynowskiego oraz wyzna­czono na niej punkty wido­kowe na dolinę Stobnicy.

Funkcjonuje tu także Szkoła Podstawowa. Działają tu Ochotnicza Straż Pożarna oraz Koło Gospodyń Wiejskich.